Ayasofya'nın arkasındaki Soğukçeşme Sokağı'nda bulunan, İstanbul'a ilişkin eserleri ve görsel malzemeyi toplamayı amaçlayan vakıf kütüphane. Soğukçeşme Sokağı 1986'da yeni baştan imar edilip, pansiyonlar dizisi halinde turizmin ve kültür yaşamının hizmetine sunulurken, bu yapıların en büyüğü olan bina, öbür harap ahşap evler gibi sökülerek, betondan olmak üzere yeniden inşa edilmiş dışarıdan üst katı ahşapla kaplanmış İstanbul Kitaplığı'nın ön cephesi. İstanbul Kitaplığı tanıtım broşürü ve ilk özgün dış görünümü tekrar verilerek, içerisine de Çelik Gülersoy'un 40 yılda topladığı koleksiyonu yerleştirilip, kitaplık kurulmuştur. Arsa, dizi binaların maliki Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu (TTOK) tarafından bedelsiz verilmiş ve iç döşemesine en büyük katkı, Semiha Şakir tarafından sağlanmıştır. Resmi olarak 1990'da hizmete açılan kitaplık, "Çelik Gülersoy Vakfı" adı verilen kuruluşun mülkiyetine bağlanmış ve yönetimi, kurucusunun vefatından sonra, kendisi tarafından belirlenen şartlarla oluşan yönetim kuruluna bırakılmıştır. İlk yapılışı tapu kayıtlarına göre 18.yüzyıla tarihlenen binanın, bodrum ve zemin katları, dışarıdan serpme sıva ile daha yüksek tavanlı üst katı ise, ahşapla kaplıdır. Bodrum depolara ayrılmıştır. Zemin katta bulunan odaya yönetim yerleştirilmiş, soldaki uzun mekân, okuma salonu haline getirilerek, edebiyat, şehircilik ve dergiler bölümleri buraya yerleştirilmiştir. Üst kat, daha temsili bir döşeme ile kabul salonları, konferans ve konser mekanları olarak kullanıldığı gibi, kitaplığın diğer bölümleri de buraya yerleştirilmiştir.
Kitaplıktaki eserler türlerine göre 13 ana başlıkta toplanmıştır. Bunlar:1) Roma ve Bizans,
2) Osmanlı Tarihi,
3) Etütler (İstanbul'u sistematik olarak ve bütünüyle inceleyen eserler, İstanbul'la ilgili olan bir konuyu inceleyen eserleri, İstanbul'un bir tek semtini veya bir yapısını inceleyen eserler),
4) Seyahatnameler,
5) Sefaretnameler,
6) Hatıralar,
7) Güzel Sanatlar (resim, heykel, mimarlık ve geleneksel el sanatları),
8) Biyografiler (İstanbul'la ilgili şahsiyetler ve onların diğer eserleri,
9) Türkiye Hakkında Genel Kitaplar (İstanbul bölümü varsa),
10) Türkiye Rehberleri,
11) İstanbul Rehberleri,
12) Gravür ve Fotoğraf Albümleri,
13) Başvuru Kitapları (sözlükler ve ansiklopediler) şeklindedir.
Aynı kattaki küçük odada, kurucunun yaşamından sahneleri ve onlara paralel olarak, İstanbul'un kendisi ile ilgili semtlerindeki çarpıcı görünüm değişikliklerini sergileyen belge fotoğraflarla bir duvar dekore edildiği gibi, verilen çeşitli ödüller de buraya yerleştirilmiştir. Kitaplık tasnifinde, her esere, bir özel numara verilmek suretiyle, genel mevcut, ancak bu ayrı ayrı bölümlerin ulaştığı son sayıların toplanmasıyla bulunacak şekilde, özel bir sistem uygulanmış ve bununla aranan bir eserin kolayca bulunması amaçlanmıştır. İlk mevcudun kataloğu, bu sınıflandırmayla ve İstanbul Kitaplığı-Katalog (İst., 1988) adıyla bastırılıp, ilgili kuruluşlara gönderilmiştir. Nisan 1994'te kitaplık, ilk koleksiyonuna aradan geçen 4 yıl boyunca, kurucusu vakıf tarafından satın alınarak eklenmiş eski ve yeni yayınlarla beraber toplam 8.100 esere sahip bulunmaktadır. Kitaplık görsel malzeme bakımından Türkiye'de bu konuda en zengin koleksiyonlardan birine sahiptir. Gravürler, şehrin ilk fotoğrafları, renkli ve renksiz kartpostallar ve 1870'lerden sonraki fotoğraf malzemelerinden oluşan koleksiyon, semtlere göre, yani topografik olarak tasniflidir. Hakkında fazla belge bulunan binalara, o semt içinde ayrı birer zarf açılmış durumdadır. Bu malzemenin tasnif ve alt yazı açıklamaları devam etmektedir.
(Çelik Gülersoy, “İstanbul Kitaplığı”,
Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi,
İstanbul 1994, Cilt 4, sayfa 229)
